اثبات ولایت و امامت امیرالمومنین علی علیه السلام
دکتر محمد هادی قندهاری
بخش نوزدهم
موضوع: بررسی آیه مودت (قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی …)
فایل تصویری
فایل صوتی
متن پیاده شده به زبان انگلیسی
متن پیاده شده به زبان گجراتی
متن پیاده شده:
از نصوص دیگری که در بحث فضائل اهل بیت علیهم السلام و امامت و ولایت آن ها از آیات شریفه قرآن بر اساس مدارک و اسناد قابل استدلال است، آیه مودت است.
قرآن در آیه 23 سوره ی شورا می فرماید:
قلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فيها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ
▫️ ای پیامبر به آن ها بگو من از شما طلب مزد و ما به ازاء در قبال زحمات هدایت و دستگیری و نبوت ندارم، من از شما مطالبه پول نمی‌کنم جز این که از شما دوستی و مودت خویشاوندان نزدیکترم را می خواهم.
قرآن در آیه ۲۴ سوره توبه می فرماید:
قُلْ إِنْ كانَ آباؤُكُمْ وَ أَبْناؤُكُمْ وَ إِخْوانُكُمْ وَ أَزْواجُكُمْ وَ عَشيرَتُكُمْ وَ أَمْوالٌ اقْتَرَفْتُمُوها وَ تِجارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسادَها وَ مَساكِنُ تَرْضَوْنَها أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهادٍ في سَبيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفاسِقينَ
▫️ اگر این 5 نفر در نزد شما عزیز تر باشند منتظر عذاب الهی باشید، یعنی مسلمان و مومن نباید دلبستگی به دنیا داشته باشد، نباید محب دنیا و مافیها باشد و محبتش نسبت به مظاهردنیا بیش از خدا و رسول و اهل بیت علیهم السلام باشد.
نیز قرآن در آیه ۲۲ سوره ی مجادله به ما تذکر می دهد که :
لا تَجِدُ قَوْماً يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ يُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ كانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشيرَتَهُم
▫️ ما نباید با دشمنان دین و خدا و رسول دوستی و مودت داشته باشیم ولو این که دشمنان خدا و رسول پدر ما یا فرزند ما یا برادر و خویشاوند ما باشند. اگر این ها دشمن دین و خدا و رسول باشند، نباید با آن ها دوستی کنیم. پس در حالی که قرآن ما را از دوستی با دنیا، با ظلمه و کفار باز می دارد، اما به ما دستور دوستی با خویشاوندان نزدیک تر پیغمبر را می دهد .
در قرآن کلمه دوستی همواره یا با لفظ محبت یا با لفظ مودت آمده است و لفظ عشق در قرآن استفاده نشده است.
در روایات اهل بیت علیهم السلام هم تنها در یک مورد که آن هم عشق عبادت است، این لفظ به کاررفته است. بلکه امیرالمومنین حضرت علی علیه السلام در نهج البلاغه طی خطبه ای عشق، مذموم است . لذا است که از لفظ عشق در ادبیات دینی استفاده نشده و بر ما مسلمان ها و مومنین است که ما در ادبیات دینی از اصطلاحات قرآنی استفاده کنیم و به جای کلمه ی عشق، لفظ محبت و مودت را بکار بریم.
شأن نزول آیه مودت
هنگامی که مسلمانان از مکه به مدینه هجرت کردند و شخص پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم خانه و کاشانه و مزارع و باغات همه را رها کردند و جانشان را به دست گرفتند و به مدینه آمدند تا بیش از این توسط کفار مورد تهدید قرار نگیرند، آنان بر انصار وارد شدند.
وضعیت مسلمانان در آغاز هجرت به مدینه از نظر مادی و اقتصادی و معیشت خیلی بد بود. عایشه می گوید: گاهی یک هفته می شد که اجاق منزل ما روشن نمی شد، یعنی ما نان هم نداشتیم که بخوریم .
بعضی مسلمان ها از درد گرسنگی به شکمشان سنگ می بستند تا کمتر احساس گرسنگی کنند. بعدها این وضع با حمایت انصار و با کار و تلاش و غیرت خود مسلمانها و در اثر غنائمی که در جنگ ها برای آنها پدید آمد و برکتی که خدای عزوجل به اینها داد وضعیت مالی این ها روز به روز بهتر شد.
نزول آیه مودت مربوط به اوایل مدینه و همان ایام عسرت مسلمانان است. چند نفر از ثروتمندان از انصار دور هم جمع شدند و گفتند: این از انصاف به دور است که پیشوای ما پیامبر خدا که حق هدایت بر ما دارد، در این وضعیت فلاکت بار زندگی کند و ما زندگی راحتی داشته باشیم. لذا پولی جمع کردند و خدمت پیغمبر اکرم عرضه داشتند : برگ سبزی است تحفه ی درویش و خدمت ایشان تقدیم کردند. سپس این آیه نازل شد که ای پیامبر به آن ها بگو من در قبال زحمات نبوت و خون دل هایی که برای هدایت شما خوردم و تلاش های فراوانی که در هدایت شما داشتم، از شما پول نمی خواهم، تنها از شما مودت و دوستی با نزدیکانم را طلب می کنم.
این شان نزول را تمامی تفاسیر شیعه و اکثر تفاسیر اهل سنت در ذیل آیه ۲۳ سوره شورا آورده اند.
تفسیر آیه مودت
در مقام تفسیر توجه عزیزان را به چند نکته جلب می کنیم:
1. قل در ابتدای آیه نشانگر این است که پیغمبر مامور به اعلان مسأله می باشند که من پول نمی خواهم و هدایت و زحمات نبوت ما به ازای مادی ندارد. این پاسخ را خداوند به پیغمبر آموزش می دهد.
2. نه تنها پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم چون اشرف همه موجودات هستند، در قبال زحمات نبوت تقاضای ما به ازای مادی نمی کنند که همه انبیا این گونه بودند. قرآن در سوره شعرا آیات ۱۰۷ تا ۱۰۹ و همچنین ۱۴۳ تا ۱۴۵ و در سوره هود آیه ۵۱ از حضرت نوح ، حضرت هود، حضرت صالح هم نام می برد که می گویند: ما در قبال زحماتی که در هدایت شما امت کشیدیم، از شما طلب مزد نمی کنیم و ما برای خدا کار کردیم . قرآن در سوره ی فرقان آیه ۵۷ می‌فرماید :
قلْ ما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلاَّ مَنْ شاءَ أَنْ يَتَّخِذَ إِلى رَبِّهِ سَبيلاً
▫️ ما از شما در قبال زحمات رسالت پول نمی خواهیم و این نشانگر اخلاص همه پیامبران و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می باشد.
معنای دقیق این عبارت به این برمی‌گردد که ما معنای الا را در زبان عربی بدانیم . در زبان عربی دو جور الا وجود دارد:
الا ی استثنای متصل که مثال مشهورش در قرآن در آیه ۸۳ سوره اعراف و آیه ۵۷ سوره نمل در داستان حضرت لوط آمده است:
فأَنجَيْنَاهُ وَ أَهْلَهُ إِلَّا امْرَأَتَهُ كاَنَتْ مِنَ الْغَابرِينَ
ما حضرت لوط و خانواده اش را از آن عذابی که بر قوم لوط نازل کردیم نجات دادیم مگر همسر حضرت لوط را یعنی همسر حضرت لوط جزو خانواده حضرت لوط بود ولی ما نجاتش ندادیم. این مثالی از استثنای متصل است که این همسر جزء خانواده هست ولی نجات پیدا نمی کند.
اما الا ی استثنای منقطع مثال‌های فراوانی در قرآن دارد که از همه آن مثالها مشهور داستان امر خداوند به ملائکه و ابلیس در سجده به حضرت آدم علیه السلام است.
قرآن در سوره بقره آیه ۳۴ می فرماید:
و إِذْ قُلْنَا لِلْمَلَئكَةِ اسْجُدُواْ لاَدَمَ فَسَجَدُواْ إِلَّا إِبْلِيسَ أَبىَ وَ اسْتَكْبرَ وَ كاَنَ مِنَ الْكَافِرِينَ
▫️ ما به همه ملائکه دستور دادیم که به حضرت آدم سجده کنند ، همه سجده کردند به جز ابلیس. این استثنا منقطع است چون ابلیس از جنس ملائکه نیست.
حالا سوال اینجاست که در آیه ی مودت ، الا، استثنای متصل است یا منقطع؟
مفسرین شیعه و روایات ذیل این آیه بر این تصریح دارند که الا در اینجا استثنای متصل است یعنی مودت قربی اجری است که پیغمبر تقاضا و طلب می کند . پیامبر می فرماید: من از شما اجر مادی نمی‌خواهم ولی دوستی نسبت به خویشاوندان نزدیک ترم یعنی حضرت زهرا و امیرالمومنین و امام حسن و امام حسین و ذرّیه ی معصوم امام حسین علیهم السلام را از شما مطالبه می‌کنم.
خدایا به حق محمد و آل محمد فرج امام زمان را نزدیک بفرما و محبت و مودت ما را نسبت به خاندان پیغمبر اکرم که اجر رسالت آن حضرت هست بیش از پیش عنایت و ارزانی بفرما.
بازگشت به صفحه “اثبات ولایت و امامت امیرالمومنین علی علیه السلام“
ثبت دیدگاه