حدیث
سوگند به خدا امام شما سالیان درازی غایب می شود و چشم های مومنین در فراق او اشکباران است

پنجشنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳ Thursday, 28 March , 2024 ساعت تعداد کل نوشته ها : 1978 تعداد نوشته های امروز : 0 تعداد دیدگاهها : 187×
انتظار پويا – بخش اول
۱۹ دی ۱۳۹۲ - ۱۲:۳۰
پ
پ

انتظار پويا / آية الله محمدمهدى آصفى/ ترجمه: تقى متقى

اشاره:

(انتظار) مفهومى اسلامى، و ارزشى است كه سرچشمه‏ى حركت و تلاش مى‏باشد.

نوشتار حاضر، ضمن توجيه روانى انتظار و بيان ديدگاه مكاتب فكرى غير دنيوى، نگاهى به روايات فريقين در باب انتظار نموده و با بررسى انواع انتظار به طرح ديدگاه‏ها پيرامون علت تأخير فرخ مى‏پردازد.

توجيه روانى مسأله انتظار

(انتظار)، پيوند وقرابت برجسته‏اى با (حركت) دارد. حركت از برآيندهاى انتظار وانتظار از جهت‏دهنده‏هاى حركت است.

برخى دوست دارند حالت انتظار را يك مسأله روانى ناشى از حرمان در اقشار محروم جامعه وتاريخ تفسير كنند وحالت فرار – از واقعيّت گرانبار با مشقّت‏ها – به سوى تصوّر آينده‏اى كه محرومان در آن بتوانند تمام حقوق از دست رفته وسيادتشان را بازپس گيرند. اين، نوعى خيالبافى يا نوعى گريز از دامن واقعيّت به آغوش تخيّل است.

مناقشه در توجيه بالا

بى‏گمان، هنگامى كه در پيشينه تاريخى مسأله، نظر كنيم وگستره وسيع نفوذ آن را در عقايد دينى معروف تاريخ انسان بنگريم، چنين توجيهى براى مسأله انتظار كاملاً غيرعلمى وبى‏پايه خواهد بود.

انتظار در مكاتب فكرى غيردينى

مسأله انتظار از محدوده دين فراتر رفته ومذاهب ورويكردهاى غيردينى نظير ماركسيسم را نيز شامل شده است. چنان كه (برتراند راسل) مى‏گويد:

(انتظار، تنها به اديان تعلّق ندارد، بلكه مكاتب ومذاهب نيز ظهور نجات‏بخشى كه عدل را بگستراند وعدالت را تحقق بخشد، انتظار مى‏كشند.)

انتظار نزد ماركسيست‏ها – چنان كه راسل مى‏گويد – درست همان انتظارى است كه مسيحيان بدان اعتقاد دارند.

نيز انتظار نزد (تولستوى) در واقع به همان معنايى است كه مسيحيان عقيده دارند، جز آن كه اين داستان‏نويس روسى از زاويه‏اى ديگر مسأله انتظار را مطرح كرده است.

انتظار در اديان پيش از اسلام

در عهد قديم از كتاب مقدّس، مى‏خوانيم:

(از وجود اشرار وظالمان دلتنگ مباش كه به زودى ريشه ظالمان بريده خواهد شد، ومنتظران عدل الهى زمين را به ميراث برند وآنان كه لعنت شده‏اند، پراكنده شوند، وصالحان از مردم همان كسانى هستند كه زمين را به ميراث برند وتا فرجام حيات جهان در آن زيست كنند.)(1)

همين حقيقتى كه در كتاب مقدّس آمده، در قرآن كريم نيز تكرار شده است:

(وَلَقَدْ كَتَبْنا فِى الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ اَنَّ الْاَرْضَ يَرِثُها عِبادِىَ الصَّالِحُونَ)(2)

(وبى‏گمان، در زبور، پس از تورات نوشتيم كه زمين را بندگان شايسته ما به ارث خواهند برد.)

انتظار نزد مسلمانان (از اهل سنّت)

انتظارِ (مهدىِ نجات‏بخش) عليه ‏السّلام اختصاص به شيعه ندارد، روايات متواتر بسيارى درباره مهدى عليه السلام از طرق اهل سنّت با سندهاى صحيح ومستفيض در دست است كه نمى‏توان در آن‏ها تشكيك كرد، چنان كه از طرق شيعه اماميه نيز چنين رواياتى رسيده است.

(عبدالرحمن ابن خلدون) – از دانشمندان قرن نهم هجرى – صاحب (مقدمه) مشهورى كه بر كتاب (اَلْعِبَر)(3) نوشته، مى‏گويد:

(بدان كه مشهور اهل اسلام در طول اعصار بر اين عقيده‏اند كه به ناچار در آخرالزمان مردى از اهل بيت ظهور خواهد كرد كه دين را تأييد كند وعدالت را ظاهر سازد ومسلمانان از وى پيروى كنند. او بر ممالك اسلامى استيلا خواهد يافت ونام مقدّسش (مهدى عليه السلام) است. خروج دجّال وحوادث ديگر پس از آن، واين كه (عيسى عليه ‏السّلام) در پى او خواهد آمد ودجّال را خواهد كشت يا با او خواهد آمد ودر كشتن دجّال ياور وى خواهد بود ودر نمازش به مهدى عليه ‏السّلام اقتدا خواهد كرد از نشانه‏هاى ثابت ظهور است كه در منابع روايى صحيح ذكر شده است.)(4)

شيخ عبدالمحسن العبّاد – مدرّس دانشگاه اسلامى مدينه منوّره – در بحثى ارزشمند مى‏گويد:

(در پى حادثه دردناك حرم، سؤال‏هايى مطرح شد. برخى دانشمندان در راديو وروزنامه‏ها درستىِ بسيارى از سخنان رسيده از رسول خدا صلّى ‏اللّهُ ‏عليه ‏وآله‏ وسلّم را درباره حضرت مهدى عليه ‏السّلام تأييد كردند مانند شيخ عبدالعزيز بن صالح، امام وخطيب مسجد نبوى. شيخ عبدالعزيز بن عبدالله بن باز – رئيس اداره پژوهش‏هاى علمى ودعوت وارشاد – نيز در يكى از روزنامه‏ها حادثه حرم را با استناد به احاديث صحيحِ مستفيض از رسول اكرم صلّى ‏اللّهُ ‏عليه ‏وآله ‏وسلّم به اثبات رسانيد.)

شيخ عبدالمحسن العبّاد مى‏افزايد:

(من اين رساله را به منظور تبيين سخن خروج مهدى آخرالزمان – كه روايات صحيحى بر آن دلالت دارد ودانشمندان اهل سنّت از قديم وجديد، مگر ندرتاً، بر آن بوده‏اند – به رشته تحرير درآورده‏ام.)(5)

پیشنهاد گروه فرهنگی امیدواران
حضرت مهدي عليه السلام خردسال ترين پيشوا

ابن حجر هيثمى در (الصواعق المحرقّه) در تفسير سخن خداوند تعالى: (وَ اِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها …)(6) مى‏نويسد:

(مقاتل وپيروان وى از مفسّران، گفته‏اند اين آيه درباره حضرت مهدى عليه ‏السّلام نازل شده است، واحاديثى كه تصريح به اين نكته دارند كه وى از اهل بيت پيامبر اكرم صلّى ‏اللّهُ ‏عليه ‏وآله ‏وسلّم است، خواهد آمد، بنابراين در آن دلالتى است بر بركت در نسل فاطمه وعلى – رضى الله عنهما – واين كه از آنان فرزندان پاكيزه فراوانى ظهور خواهد كرد وخداوند نسل آنان را مفاتيح حكمت ومعادن رحمت قرار داده است. راز اين نكته اين است كه رسول اكرم صلّى ‏اللّهُ ‏عليه ‏وآله ‏وسلّم براى على وفاطمه وفرزندانش دعا كرد تا از شرّ شيطان رانده شده محفوظ مانند.)(7)

(شيخ ناصرالدين البانى)، از شيوخ معاصر حديث، در مجله (التمدن الاسلامى) مى‏نويسد:

(امّا مسأله مهدى عليه ‏السّلام، بايد دانست كه درباره خروج (قيام) وى احاديث صحيح فراوانى نقل شده است. بخش وسيعى از آن‏ها داراى اسانيد تأييد شده‏اى هستند كه نمونه‏هايى از آن‏ها را در اينجا نقل مى‏كنيم.)(8)

سپس دسته‏اى از اين احاديث را متذكر مى‏شود.

احاديث انتظار نزد شيعه اماميه

امّا احاديث انتظار امام مهدى عليه السلام نزد شيعه اماميه، فراوان است ومتواتر كه دسته‏اى از آن‏ها از طرق صحيح به ما رسيده است.

برخى دانشمندان اين احاديث را به شيوه‏اى علمى وارزشمند گردآورى كرده‏اند، همانند (شيخ لطف‏الله صافى گلپايگانى) در كتاب گرانسنگش (منتخب الاثر)، همچنين (شيخ على كورانى) در (موسوعة الامام المهدى)(9) وديگران.

ما هم‏اكنون درصدد نقل اين روايات از طريق تشيع يا تسنّن نيستيم. موضوع اين پژوهش نيز در مورد احاديث وارد در موضوع امام مهدى عليه السلام ومناقشه در آن‏ها از حيث سند ودلالت نيست، بلكه در اين تحقيق مسأله ديگرى را مى‏جوييم. مسأله احاديث وارد در مورد امام مهدى عليه ‏السّلام را به مجال مخصوصش در كتاب‏هاى حديثى وامى‏گذاريم.

اما مسأله‏اى را كه هم‏اكنون – به خواست خدا – از آن سخن خواهيم گفت، اين بحث است:

انتظار چيست وارزش فرهنگى آن كدام است؟

انتظار، مفهومى اسلامى، وارزشى فرهنگى است كه از آن، رفتار فرهنگى معيّنى سرچشمه مى‏شود.

گاه مردم از انتظار برداشت منفى مى‏كنند كه در اين صورت، انتظار به مفهومى براى تخدير ومانعى براى حركت تبديل مى‏شود، وگاه نيز از آن برداشت مثبت دارند كه در اين صورت عاملى از عوامل حركت وقيام وانگيزش در زندگى مردم خواهد بود.

بنابراين ناچاريم كه از مسأله انتظار تصوّر شفّاف ودقيقى داشته باشيم، وهمين نكته وظيفه اساسى ما در اين پژوهش (تاريخى) است.

انتظار، يك فرهنگ ومفهومى فرهنگى است كه در ساختار ذهنى، اسلوب انديشه، شيوه زندگى وچگونگى نگرش ما به آينده به شكل فعّال ومؤثرى دخالت داشته ودر ترسيم خط سياسى‏اى كه براى حال وآينده خود رقم مى‏زنيم، تأثيرگذار است.

قريب به هزار وصد سال است كه انتظار در زندگى ما ريشه فرهنگى خود را گسترده است؛ زيرا غيبت صغرى در سال 329 ه. به پايان رسيد واز آن تاريخ تقريباً هزار وصد سال گذشته است.

در طول اين مدّت، مسأله انتظار به گونه مؤثّرى در ساختار انديشه سياسى وانقلابى ما دخالت داشته است. اگر بدون عامل انتظار به تاريخ سياسى وانقلابى خود بنگريم، اين تاريخ بلند، جايگاه ديگرى خواهد داشت.

اگر كسى در (دعاى ندبه) تأمّل كند – دعايى كه مؤمنان پيوسته در روزهاى جمعه قرائت مى‏كنند – به عمق مسأله انتظار وبه ميزان نفوذ آن در روح مؤمنان وانديشه وروش فكرى وانقلابى آنان پى خواهد برد.

انواع انتظار

انتظار نجات بر دو گونه است:

 

يار صفحه


(1) كتاب مقدّس، سفر مزامير داوود، مزمور 37.

(2) سوره انبياء (21) آيه 105.

(3) عنوان كامل اين كتاب (العبر وديوان المبتدأ والخبر فى ايّام العرب والعجم والبربر) است. (مترجم)

(4) مقدمه ابن خلدون، ص 311.

(5) مجله الجامعة الاسلامية، شماره 45.

(6) سوره زخرف (43) آيه 61:

(وى نشانه‏اى براى رستخيز است، پس در آن در گمان ميفتيد وراه مرا پى گيريد، اين راهى است راست.)

(7) ابن حجر هيثمى، الصواعق المحرّقة، ج 1، ص 240.

(8) مؤلف محترم در اينجا شماره مسلسل مجله را ذكر نكرده است. (مترجم)

(9) معجم احاديث الامام المهدى، تأليف هيأت علمى مؤسسه معارف اسلامى زير نظر شيخ على كورانى، نشر مؤسسه معارف اسلامى، چاپ اول، 1411 ه .

مطالب مرتبط

ثبت دیدگاه

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.