اثبات ولایت و امامت امیرالمومنین علی علیه السلام
دکتر محمد هادی قندهاری
بخش بیستم و دوم
موضوع: ادامه بررسی آیه علم الکتاب
فایل تصویری
فایل صوتی
متن پیاده شده به زبان انگلیسی
متن پیاده شده به زبان گجراتی
متن پیاده شده:
قالَ الَّذي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتابِ أَنَا آتيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُك ( نمل : 40)
و يَقُولُ الَّذينَ كَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ كَفى بِاللَّهِ شَهيداً بَيْني وَ بَيْنَكُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ ( رعد : 43 )
در مقام مقایسه این دو آیه ، علم در آیه ی اول نکره است و تنوین دارد، اما در آیه دوم معرفه و مضاف است برای کتاب.
در آیه سوره نمل که در شأن آصف ابن برخیا است، من تبعیضیه دارد یعنی اندکی از علم الکتاب را دارد که حضرت باقر علیه السلام مبین این قرآن فرموده اند: مقدار بهره مندی او از دریای علم الکتاب یک قطره بوده است ، به مقداری که مگس از آب دریا حمل می کند.
در حالی که در آیه آخر سوره رعد من تبعیضیه ندارد ، یعنی کسی که همه ی علم الکتاب در نزد او است؛ همه این دریای علم در نزد او است.
در مقایسه این دو آیه این نتیجه به دست می آید که من عنده علم الکتاب یک فرد معمولی نیست؛ بلکه کسی از سنخ حجت های الهی و برتر از پیامبران سابق جز پیغمبر اکرم است. چون آن کسی که بهره اش از علم الکتاب اندک است، وصی حضرت سلیمان پیامبر است. کسی که همه دریای علم الکتاب در نزد او است باید مقامش از پیامبران دیگر برتر و بالاتر باشد و آن وجود نازنین امیرالمومنین علی علیه السلام است.
معنای آیه چنین می شود که منِ پیامبر در نبوتم دو شاهد دارم:
1. خداوند عزوجل به قرآن
2. علی بن ابی طالب که من عنده علم الکتاب است.
کسی که می‌خواهد شهادت و گواهی بدهد، باید در هنگام وقوع حادثه حاضر باشد و الا گواهی او مقبول نخواهد بود. امیرالمومنین علی علی السّلام به هنگام مبعث در غار حرا در کنار پیغمبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم حضور داشتند.
در خطبه ۱۹۲ نهج البلاغه که از آن تعبیر به خطبه قاصعه می کنند، در اواخر این خطبه وقتی می‌خواهند قرب ارتباط و پیوند خودشان با رسول خدا صلی الله علیه و آله را مطرح کنند، می فرمایند:
وَ قَدْ عَلِمْتُمْ مَوْضِعِي مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص بِالْقَرَابَةِ الْقَرِيبَةِ وَ الْمَنْزِلَةِ الْخَصِيصَةِ وَضَعَنِي فِي حِجْرِهِ وَ أَنَا وَلَدٌ يَضُمُّنِي إِلَى صَدْرِهِ وَ يَكْنُفُنِي فِي فِرَاشِهِ وَ يُمِسُّنِي جَسَدَهُ وَ يُشِمُّنِي عَرْفَهُ وَ كَانَ يَمْضَغُ الشَّيْءَ ثُمَّ يُلْقِمُنِيهِ ……
وَ لَقَدْ كُنْتُ أَتَّبِعُهُ اتِّبَاعَ الْفَصِيلِ أَثَرَ أُمِّهِ يَرْفَعُ لِي فِي كُلِّ يَوْمٍ مِنْ أَخْلَاقِهِ عَلَماً وَ يَأْمُرُنِي بِالاقْتِدَاءِ بِهِ وَ لَقَدْ كَانَ يُجَاوِرُ فِي كُلِّ سَنَةٍ بِحِرَاءَ فَأَرَاهُ وَ لَا يَرَاهُ غَيْرِي وَ لَمْ يَجْمَعْ بَيْتٌ وَاحِدٌ يَوْمَئِذٍ فِي الْإِسْلَامِ غَيْرَ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ خَدِيجَةَ وَ أَنَا ثَالِثُهُمَا أَرَى نُورَ الْوَحْيِ وَ الرِّسَالَةِ وَ أَشُمُّ رِيحَ النُّبُوَّةِ وَ لَقَدْ سَمِعْتُ رَنَّةَ الشَّيْطَانِ حِينَ نَزَلَ الْوَحْيُ عَلَيْهِ ص فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا هَذِهِ الرَّنَّةُ فَقَالَ هَذَا الشَّيْطَانُ قَدْ أَيِسَ مِنْ عِبَادَتِهِ إِنَّكَ تَسْمَعُ مَا أَسْمَعُ وَ تَرَى مَا أَرَى إِلَّا أَنَّكَ لَسْتَ بِنَبِيٍّ وَ لَكِنَّكَ لَوَزِيرٌ وَ إِنَّكَ لَعَلَى خَيْرٍ …..
شما میزان نزدیک بودن و پیوند من و جایگاه مخصوص مرا نسبت به پیغمبر اکرم می دانید …. پیغمبر مرا در دامن خودش پرورش داد؛ من همچون کودک و فرزند پیغمبر بودم؛ در آغوش خودش مرا می فشرد؛ غذا را در دهانم می گذاشت ….
بعد از بیان این حوادث که مربوط به دوران کودکی آن حضرت است، می فرمایند:
هر سال پیغمبر به غار حرا می رفتند ، من پیغمبر را در غار حرا می دیدم و مجاور آن حضرت بودم. تنها من آن حضرت را مشاهده می کردم و جز من کسی با آن حضرت نبود . تنها خانه اسلام در آن زمان خانه‌ای بود که پیغمبر و حضرت خدیجه و من در آن خانه بودیم . من بودم که نور وحی و رسالت را می دیدم؛ من بودم که نسیم نبوّت را استشمام می کردم. من یک بار ناله شیطان را به هنگام نزول وحی شنیدم. از پیغمبر پرسیدم که این ناله چیست؟ پیغمبر فرمودند که این شیطان است که از پرستش خودش مأیوس شده است. یا علی! تو چیزی را که من می شنوم می شنوی و آن چه را که من می بینم می بینی، جز این که تو در مقام نبوت نیستی و وزیر و وصی من هستی ….
بنابراین امیرالمومنین در هنگام بعثت پیغمبر همراه با پیغمبر و شاهد بر نبوت آن حضرت بوده است. لذا قرآن به پیغمبر می آموزد که شهادت و گواهی او را برای کفار مطرح کن.
بسیاری از تفاسیر اهل سنت «کتاب» را در این آیه به تورات و انجیل معنا می‌کنند و «من عنده علم الکتاب» را عبدالله بن سلام دانشمند یهودی مسلمان شده می‌دانند که چون دانش تورات و انجیل را داشته و بشارات به پیغمبر در تورات و انجیل را دیده است، او را شاهد دوم بر نبوّت پیغمبر در این آیه معرفی می کنند که او می تواند برای کفار از بشارات تورات و انجیل در اثبات نبوت آن حضرت شاهد بیاورد.
این قول قطعاً نادرست است و قابل اعتنا نیست. چرا؟
1. چون سوره رعد کلا سوره ای مکی است و عبدالله بن سلام دانشمند یهودی مسلمان شده در مدینه است. معنا ندارد خدا به پیغمبر بگوید تو پیغمبری به این دلیل که عبدالله بن سلامی که چند سال دیگر مسلمان می شود بر نبوت تو از تورات و انجیل شاهد خواهد آورد.
2. کسی که اندکی از علم الکتاب را داشت وصی پیغمبر خدا آصف بن برخیا است. چطور می‌شود کسی که دریای علم الکتاب در نزد او باشد، یک یهودی مسلمان شده باشد؟ چنین کسی باید از اولیای خدا و از حجت های الهی و با مقامی به مراتب بالاتر از آصف بن برخیا باشد.
لذا است به صراحت روایاتی که سنی و شیعه نقل کرده اند، به ویژه روایاتی که از اهل بیت علیهم السلام که راسخان در علم و اهل الذکر هستند و علم کتاب به آن ها داده شده است، آمده ، منظور از من عنده علم الکتاب امیرالمومنین علیه السلام و جانشینان آن حضرت یعنی ائمه اثنا عشر علیهم السلام می باشند.
بنابراین منظور از کتاب در این آیه تورات و انجیل نیست؛ منظور قرآن است و علم الکتاب علم به قرآن است؛ علم به ظاهر قرآن، علم به باطن قرآن، علم به تنزیل قرآن، به تفسیر قرآن، به تأویل قرآن، به همه جهات و اسرار قرآن است.
این آیه مرجعیت علمی اهل بیت علیهم السلام و منبع علم اهل بیت علیهم السلام را از این کتاب به ما نشان می‌دهد. لذا است با بیان این فضیلت علمی و این مرجعیت، همه امّت نیازمند علم اهل بیت و علم امیرالمومنین هستند و آن حضرت معلم کل امت و امام کل امت یعنی خلیفه علم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و جانشین حضرت و ثقل اصغر از ثقلینی است که پیغمبر در پایان عمرشان امت را به این دو ثقل سفارش فرمودند: انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی اهل بیتی.
بازگشت به صفحه “اثبات ولایت و امامت امیرالمومنین علی علیه السلام“
ثبت دیدگاه