اماكن زيارتى ‏منتسب به امام زمان عليه السلام – مسجد كوفه – بخش اول

اماكن زيارتى ‏منتسب به امام زمان عليه السلام / مسجد كوفه / على اكبر مهدى پور

اشاره

مسجد اعظم كوفه يكى از كهن‏ترين اماكن زيارتى منتسب به حضرت بقية اللَّه عليه السلام مى‏باشد.

مركز قضاوت، محل نصب منبر، محل تاسيس كلاس‏هاى‏آموزش قرآن و محل اقامه‏ى نماز جمعه و جماعت آن حضرت در عهد ظهور مى‏باشد.

مسجد كوفه در اصل بسيار گسترده بود. مهدى موعود عليه السلام به هنگام ظهور آن را منهوم كرده، به پايه‏هاى نخستين برمى گرداند و سه مسجد ديگر در كنار آن بنياد مى‏نهد.

سيماى مسجد كوفه از منظر، آيات، روايات. حوادث تاريخى و تشرف نيك بختان به محضر آن كعبه مقصود، در اين نوشتار در حد توان ترسيم گشته است.

مركز دادرسى آن امام نور در هنگامه‏ى ظهور

روزگارى مسجد اعظم كوفه مركز داورى و دادرسى مولاى متقيان امير مومنان عليه ‏السلام بود به هنگام ظهور نيز مركز داورى و دادرسى فرزند برومنداش حضرت بقية اللَّه عليه السلام خواهد بود.

1. ششمين امام نور در اين رابطه مى‏فرمايد:

دارُ مُلِكِه الكُوفَةُ وَ مَجلِسُ حُكمِهِ جامِعُها.(1)

مركز حكومت او، كوفه، و مركز قضاوت و دادرسى او مسجد اعظم كوفه مى‏باشد.

پايگاه تبليغاتى امام زمان عليه السلام

روزگارى شيفتگان خاندان عصمت و طهارت در مسجد اعظم كوفه پيروان منبر امير بيان، مولاى متقيان عليه‏ السلام گرد آمده، از بيانات درُر بارش كسب نور مى‏كردند(2)، در هنگامى ظهور نيز در پيرامون منبر آخرين امام نور گرد آمده از سخنان گهر بارش فيض مى‏برند.

2. امام صادق عليه ‏السلام در اين رابطه مى‏فرمايد:

كأنّى اَنظُرُ اِلىَ القائِمِ عَلى مِنبَر الكُوفَةِ وَ حَولَهُ اصحابُهُ، ثَلاثُ مائَة و ثَلاثَة عَشَرَ رَجُلا عِدَّةَ اهلِ بَدر، وَ هُم اَصحابُ الألوِيَة، و هُم حُكّامُ اللَّهِ فى أرضِهِ عَلى خَلقِهِ.(3)

گويى به سوى قائم عليه ‏السلام مى‏نگرم كه بر فراز منبر مسجد كوفه قرار گرفته، تعداد 313 تن ياران‏اش در اطراف او حلقه زده‏اند. كه پرچم داران و فرمان روايان خداوند برفراز گيتى در ميان بندگان خداى‏اند.

3. امام باقر عليه‏ السلام در همين رابطه مى‏فرمايد:

يَدُخُل المَهدَىُّ عليه السلام الكوفُوفَة وَ بها ثَلاثُ رايات قَد اضطَرَبَت، فَيَصطفّوُا لَهُ و يَدخُلُ حَتّى يَاتِىَ المِنبَرَ، فَيخطُبُ فَلا يَدرىِ النّاسُ ما يَقوُلُ مِنَ البُكاء.(4)

مهدى عليه ‏السلام وارد كوفه مى‏شود سه گروه درگير در يك صف براى او گرد آيند، او بر فراز منبر قرار گرفته، خطبه مى‏خواند، مردم آن قدر اشك شوق مى‏ريزد كه متوجه سخنان او نمى‏شوند.

4. ابان بن تغلب گويد: در محضر امام صادق عليه ‏السلام در ناحيه‏ى كوفه بودم. در سه نقطه پياده شدند و در هر نقطه دو ركعت نماز گزاردند، در توضيح آن سه نقطه فرمودند: يكى از آنها محل قبر امير الؤمنان عليه‏ السلام و ديگرى محل نهادن سر مقدس امام حسين عليه ‏السلام بود، اما سّومى:

و الثّالِثُ مَوضِعُ القائِمِ عليه ‏السلام.(5)

سومى محل منبر حضرت قائم عليه ‏السلام بود.

ستاد اقامه جمعه و جماعت حضرت بقية اللَّه عليه السلام

روزگارى مسجد كوفه محل برگزارى جمعه و جماعت مير هدايت، شاه ولايت، حضرت على عليه‏ السلام بود، روزگارى بس دراز نيز محل اقامه‏ى جمعه و جماعت آخرين سفير الهى خواهد بود.

5. اميرمؤمنان عليه ‏السلام در يك خطبه‏ى طولانى به تفصيل از ويژگيهاى مسجد كوفه سخن گفته مى‏فرمايد:

اى اهل كوفه خداوند به شما نعمت‏هايى عطا فرموده كه به هيچ كس عطا نكرده است. از برترى محل برگزارى نماز شما اين است كه اينجا خانه‏ى آدم، خانه‏ى نوح، خانه‏ى ادريس، عبادتگاه حضرت ابراهيم خليل و عبادتگاه برادرم حضرت خضر عليه‏ السلام بود و امروزه محل عبادت و مناجات من است.

سپس در ادامه فرمود:

وَلَيأتِيَنَّ عَلَيهِ زَمان يَكوُنُ مُصَلَّى المَهدَىّ عليه ‏السلام مِن وُلدى و مُصَلّى كُلِّ مؤمِنٍ. و لا يَبقى عَلىَ الاَرضِ مُؤمِنٌ اِلاّ كانَ بهِ، او حَسنَّ قَلبُهُ اِلَيه.(6)

براى مسجد كوفه زمانى فرا مى‏رسد كه محل برگزارى نماز حضرت مهدى عليه السلام از تبار من، محل عبادت هر مؤمن مى‏شود. هيچ مؤمنى در روى زمين نمى‏ماند جز اين كه به اين مسجد بيايد، يا قلب اش براى اين مسجد پربزند.

6. اميرمؤمنان عليه ‏السلام گشت و گزارى در سرزمين فعلى نجف داشتند، از توسعه‏ى روز افزون كوفه صحبت كردند و فرمودند:

در سرزمين حيره(7) مسجدى با 500 در ساخته مى‏شود كه نماينده‏ى حضرت قائم عليه السلام در آن نماز مى‏گذارد، زيرا مسجد كوفه براى آنها گنجايش نخواهد داشت.

و در آن دوازده امام عادل، امامت مى‏كند.

راوى پرسيد: آيا مسجد كوفه گنجايش آن همه جمعيت را مى‏خواد داشت؟

فرمود:

تُبنى لَهُ اَربَعُ مَساجِدَ، مَسجِدُ الكوُفَةِ اَصغَرُها و هذا و مَسجِدان فى طَرَفىِ الكُوفَة مِن هذَا الجانَبَ.(8)

براى آن حضرت چهار مسجد ساخته مى‏شود كه مسجد كوفه كوچك‏ترين آنها خواهد بود، و اين مسجد (مسجد حيره با 500 در) و دو مسجد در دو طرف كوفه، از اين سمت. (با دست مبارك اشاره فرمودند به سوى بصره و نجف).

7. امام صادق عليه ‏السلام در اين رابطه مى‏فرمايد:

اذا قامَ قائَمُ آلِ مُحمّدٍ عليه ‏السلام بَنى فى ظَهرِ الكُوفَة مَسجِداً لَهُ اَلفُ بابٍ، و اتّصَلَت بُيُوتُ اَهلِ الكوُفَةِ بِنَهرى كربَلا.(9)

هنگامى كه قائم آل محمد عليه‏ السلام قيام كند در پشت كوفه مسجدى تاسيس مى‏كند كه 1000 در دارد و خانه‏هاى كوفه به دو رود كربلا متصل مى‏شود.

توسعه‏ى مسجد اعظم كوفه

نخستين بنيانگذار مسجد كوفه حضرت آدم عليه ‏السلام مى‏باشد و در گذشته خيلى وسيع‏تر از ساختمان فعلى آن بوده است.

8. اميرمؤمنان عليه ‏السلام در مقابل درب مسجد مى‏ايستاد. تيرى در چلّه‏ى كمان نهاده پرتاب مى‏كرد، تير در ميان خرما فروش‏ها مى‏افتاد، مى‏فرمود:

تا آنجا جز و مسجد بوده است و مى‏فرمود:

قَد نَقَصَ مِن اساسِ المِسجِدِ مِثلُ ما نَقَصَ فى تَربيعهِ.(10)

از اساس مسجد به مقدارى كم از مربّع شدن آن كاسته، كم شده است.(11)

9. حذيفة بن يمان گويد:

به مقدار 12000 ذراع از مساحت آن كم شده است.(12)

10. مفضل گويد: در محضر امام صادق عليه‏ السلام بودم، هنگامى كه در آخر بازار سرّاج‏ها، به طاق زيّاتين رسيديم، از اسب پياده شد و به من فرمود:

انِزِل، فَاِنَّ هذا الموَضِعَ كانَ مَسجَدَ الكوُفَةِ الَاوَّل‏ر الَّذى خَطّهُ آدَمُ عليه ‏السلام و اَناَ اكرَهُ اَن اَدخُلَهُ راكِباً.(13)

پياده شو، زيرا اينجا جز و نخستين مسجد كوفه است كه حضرت آدم عليه‏ السلام آن را طرح ريزى كرده بود، من دوست ندارم كه سواره وارد شوم.

پرسيدم: چه كسى آن را تغيير داد؟

فرمود: نخستين دگرگونى آن در هنگامه‏ى طوفان رخ داد، سپس كسان كسرى،(14) بعداً نعمان(15) و بعدها زياد (ابن ابيه) آن را تغيير دادند.

11. سابق بربرى گويد: ديدم كه اميرمؤمنان عليه ‏السلام مسجد كوفه را وجب به وجب تا طاق زيات‏ها بنياد نهاد.(16)

و اين دقيقا منطبق مى‏شود با آخر بازار سراج‏ها كه در حديث پيشين از امام صادق عليه‏ السلام نقل كرديم.

12. امام صادق عليه‏ السلام فرمود:

اِنَّ القائِمَ عليه السلام اِذا اقامَ رَدَّ البَيتَ الحَرامَ الى اساسَه، وَ رَدَّ مسجدَ رسُولِ اللهَ صلّى ‏اللهُ ‏عليه ‏وآله ‏وسلّم الى اساسِهِ، و رَدَّ مسجِدَ الكوُفَة الى اساسهِ.(17)

13. امام باقر عليه‏ السلام در فرازى از يك حديث طولانى مى‏فرمايد:

اذا قامَ القائِمُ عليه السلام دَخَلَ الكوُفَةَ و امَرَ يهدَم المَساجِدِ الاَربَعَةِ حَتّى يَبلُغَ اَساسَها.(18)

هنگامى كه قائم عليه السلام قيام كند وارد كوفه مى‏شود و فرمان مى‏دهد كه چهار مسجد را ويران كنند تا به پايه‏هاى نخسين برگردد.

14. اميرمؤمنان عليه السلام در مسجد كوفه خطاب به مسجد كوفه فرمود:

واى بر كسى كه ترا ويران كند واى بر كسى كه مقدمات ويرانى ترا فراهم سازد واى بر كسى كه ترا با آجر بسازد و قبله‏ى حضرت نوح را تغيير دهد.

و در پايان فرمود:

طوُبى لِمَن شَهِدَ هِدمَكَ مَعَ قائِمِ اَهلِ بَيتى، اُولئكَ خَيارُ الاُمَّةِ مَعَ اَبرارِ العَترةِ.(19)

خوشا به حال كسى كه ويران كردن ترا در حضور قائم اهل بيت من درك كند. آنان برگزيدگان امت در محضر نيكان عترت هستند.

در اين حديث شريف از دگرگون شدن قبله‏ى حضرت نوح عليه‏ السلام گفت و گو شده، در اين رابطه علامه مجلسى (طاب ثراه) تحقيق بسيار ارزشمندى داردند، علاقه‏مندان به دائرة المعارف بزرگ بحار مراجعه فرمايند.(20)

15. اميرمؤمنان عليه ‏السلام در حديث ديگرى در اين رابطه مى‏فرمايد:

اما اِنَّ قائمَنا اِذا قامَ كسَرَهُ و سَوّى قِبلَتَهُ.(21)

چون قائم ما عليه السلام قيام كند، مسجد كوفه را در هم مى‏كوبد و قبله‏ى آن را صلاح مى‏فرمايد.

كلاسهاى قرآن در مسجد كوفه

در احاديث فراوانى از تاسيس پايگاه‏هاى آموزش قرآن در مسجد كوفه بحث شده كه به چند نمونه از آنها اشاره مى‏شود:

16. امام صادق عليه‏ السلام مى‏فرمايدك

كيفَ اَنتُم لَو ضَرَبَ اَصحابُ القائِمِ عليه ‏السلام الفَطيطَ فى مَسجِدِ كوُفانَ، ثُمَّ يُخرَجُ اِلَيهِمُ المِثالُ المُستَأنَفُ، اَمرٌ جَديدٌ عَلَى الَرَبِ شَديدٌ.(22)

چگونه خواهيد بود هنگامى كه اصحاب قائم عليه ‏السلام در مسجد كوفه خيمه زده، (قرآن را) به شيوه‏ى جديد عرضه مى‏دارند، شيوه‏اى تازه كه (آموزش و يا پذيرش آن) بر عرب دشوار است.

منظور از شيوه‏ى جديد آموزش قرآن به ترتيب نزول آيات است، چنان كه در احاديث ديگر به آن اشاره شده:

17. اميرمؤمنان عليه ‏السلام در اين رابطه مى‏فرمايد:

كَاَنّى اَنظُرُ اِلى شيعَتنا بمسجِدِ الكُوفَةِ، قَد ضَرَبُوا الفَساطيطَ يُعَلّموُنَ النّاسَ القُرانَ كَما اُنزِلَ.(23)