داستان فدک را دقیق تر بدانیم

داستان فدک را دقیق تر بدانیم

سوال: آیا فدک هبه ی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به حضرت زهرا سلام الله علیها بود یا به عنوان ارث به حضرت زهرا سلام الله علیها تعلق پیدا کرد ؟

پاسخ:

برخی تصور می کنند که فدک از اموال پیامبر اکرم بود که به حضرت زهرا س  به ارث رسیده بود و ابوبکر به مصالحی و با استناد به دلایلی آن را برای مصلحت جامعه مسلمین گرفت!!!!!!!!!!

اما طبق مستندات متعدد در کتاب های مختلف ، بعد از آن که آيه ی وَ آَتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ سوره إسراء/آيه26 نازل شد، پيامبر اکرم صلي الله عليه واله وسلم فدک را به حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها بخشيد و از آن زمان، فدک، ملک شخصي آن حضرت بود.

با تمام تلاش طرفداران مکتب خلافت در محو این مدارک، باز هم در کتاب های اهل سنت ، مستنداتی مبنی بر آن که فدک ، هبه ی پیامبر به حضرت فاطمه بوده است، وجود دارد که به برخی از آن ها اشاره می شود:

1- لَمّا نَزَلَتْ (وَ آتِ ذَا الْقُرْبي حَقَّهُ) أعْطي رَسُولُ اللهِ صلّي الله عليه و سلّم فاطِمَةَ فَدَکاً.

وقتي این آيه نازل شد، رسول خدا صلّي الله عليه وآله و سلم، فاطمه سلام الله علیها را خواست و فدک را به او داد.

شواهد التنزيل (:حاکم حَسَکاني)، ج 1، ص 438

ينابيع المودّه (:قندوزي)، ص 119

مقتل الحسين (:خوارزمي)، ج 1، ص 70

درّ المنثور (سيوطي)، ج 2، ص 158 و ج 5، ص 273

ميزان الاعتدال (:ذهبي)، ج 2، ص 228

مسند ابي يعلي، ج 2، ص 534، حديث 436؛

 المطالب العاليه (:ابن حجر عسقلاني)، ج 3، ص 367 .

2- ياقوت بن عبدالله حُمَوي نيز چون به واژه «فدک» مي رسد، در مقام توضيح چنين مي نويسد:

فَهِي مِمّا لَمْ يوجَفْ عَلَيهِ بِخَيلٍ وَ لا رِکابٍ، فَکانَتْ خالِصَةً لِرَسُولِ اللهِ صلّي الله عليه [و آله] و سلّم… وَ هِي الَّتِي قالَتْ  فاطِمَةُ: إنَّ رَسُولَ اللهِ نَحَلَنِيها، فَقالَ أبـُوبَکْرٍ اُرِيدُ لِذلِکَ شُهُوداً، وَ لَها قِصَّةٌ.

«فدک» از چيزهايي است که بدون تاخت و تاز به دست آمده است، پس ملک خاصّ رسول خداصلّي الله عليه وآله بود. آن همان چيزي است که فاطمه]سلام الله علیها[ فرمود: رسول خدا آن را به من بخشيده و ابوبکر ]از او[ براي آن، شاهد خواست و آن را داستاني است.

معجم البلدان، ج 4، ص 238 .

3- قالَتْ فاطِمَه لِأبِي بَکْرٍ: إنَّ رَسُولَ اللهِ جَعَلَ لِي فَدَک فَأعْطِنِي إياها.

فاطمه ]سلام الله علیها[ به ابوبکر گفت: رسول خدا فدک را براي من قرار داده، پس آن را به من بازگردان.

 فتوح البلدان، ج 1، ص 35؛

 عمدة الاخبار، ص 394؛

 وفاء الوفاء، ج 3، ص 999

4- «بَلاذري» نيز در کتاب خود، سندي از دوران خلافت «مأمون عبّاسي» ثبت مي کند که^. در سال 210 هجري، خليفه وقت مأمون عبّاسي (عبدالله، فرزند هارون) امر کرد تا فدک را به فرزندان فاطمه]سلام الله علیها [ پس دهند و طي حکمي به فرماندار خويش در مدينه «قُثَم بن جعفر» چنين نوشت: «پس از حمد و ثناي الهي، اميرمؤمنان ]مأمون![ به سبب جايگاهش نسبت به دين خدا و خلافت پيامبر خدا و خويشان آن حضرت، ]براي اين که رسم و سنّت نيکويي را پايه ريزي کند،] لايق تر است… رسول خدا فدک را به دختر خويش عطا کرده بود و اين مطلب، امري روشن و مشهور است و خاندان آن حضرت در اين مورد اختلافي ندارند. پس نظر اميرمؤمنان ]مأمون عبّاسي! [بر اين است که آن را به وارثان [ آن حضرت  [ برگرداند و به آنان تسليم کند؛ به جهت تقرّب و نزديکي به خداوند متعال.

فتوح البلدان، ج 2، ص 46

جالب است که نقل شده دِعْبل خُزاعي که در همان مجلس حضور داشته است، برمي خيزد و در حضور مأمون چنين مي سرايد:

أصْبَحَ وَجْهُ الزَّمانِ قَدْ ضَحِکا                      بِرَدِّ مَاْمُونٍ هاشِماً فَدَکا .

چهره روزگار خندان شد چرا که مأمون (خليفه وقتِ عبّاسي) فدک را به بني هاشم (صاحبان اصلي آن) برگرداند.

شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد، ج 16، ص 217

البته ابوبکر هبه بودن فدک را نپذیرفت، لذا حضرت زهرا سلام الله علیها مجبور شدند به عنوان ارث، از حق خود  دفاع نمایند. باز هم ابوبکر با استناد به یک حدیث مجعول، ادعا کرد که پیامبران ارث نمی گذارند.

لذا از ديدگاه اهل سنّت، انبياء بعد از خود براي خويشاوندان و بازماندگان خود مال دنيوي به ارث نمي گذارند و اموالشان در راه اسلام و منافع امّت وقف مي شود.

در «صحيح البخاري» ، از عايشه روايتي با اين الفاظ نقل شده است:

فاطمه زهرا و عبّاس عموي پيامبر صلّي الله عليه ]و آله[ و سلّم به نزد ابوبکر صديق آمدند و از او ميراث خود را از زمين فدک و خمس خيبر خواستند. ابوبکر پاسخ داد : از رسول خدا صلّي الله عليه ]و آله [و سلّم شنيدم که فرمود: از ما انبياء کسي ارث نمي برد، آن چه بعد از خود مي  گذاريم، صدقه است.» .

طبراني  از علماء بزرگ أهل سنت در روايتي از زهري نقل مي كندکه :

عايشه مي گويد: فاطمه براي دريافت ارث خودش از پدرش رسول الله صلی الله علیه و آله  با أبو بكر سخن گفت و فرمود: آيا دختر تو از تو ارث مي برد و من از پدرم ارث نمي برم؟! المعجم الأوسط لطبراني، ج 4، ص 104، ح 3718

نیز إبن سعد كه از مورخان قديمي أهل سنت است، وقتي قضيه حضرت فاطمه زهراء ^{سلام الله عليها} را مطرح مي كند، مي گويد: فاطمه، أبوبكر را به چالش مي كشد و مي فرمايد: وقتي تو بميري، چه كسي از تو ارث مي برد؟ أبوبكر گفت: فرزندم و خانواده ام. فاطمه گفت: پس چه شده است كه تو وارث پيامبر شدي و ما كه فرزند او هستيم، وارث او نيستيم؟!

الطبقات الكبري، جلد 2، صفحه 314

باز در منابع اهل سنت آمده است که : قالَتْ فاطِمَةُ لِأبِي بَکْرٍ: إِنَّ رَسُولَ اللهِ صلّي الله عليه [و آله] و سلّم جَعَلَ لِي فَدَ کَ، فَأعْطِنِي إِياها. وَ شَهِدَ لَها عَلِي ابْنُ أبِي طالِبٍ، فَسَألَها شاهِداً آخَرَ، فَشَهِدَتْ لَها اُمُّ أيمَنَ. فَقالَ: قَدْ عَلِمْتِ يا بِنْتَ رَسُولِ اللهِ أنـَّهُ لاتَجُوزُ إِلّا شَهادَةُ رَجُلَينِ أوْ رَجُلٍ وَ امْرَأتَينِ.

فتوح البلدان، ج 1، ص 35

 السيرة الحلبيه، ج 3، ص 487

 معجم البلدان، ج 4، ص 239

 شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد، ج 16، ص 219 ـ 220

فاطمه]سلام الله علیها [ به ابوبکر گفت: رسول خدا صلّي الله عليه وآله فدک را به من واگذار کرده است، پس آن را به من بازگردان. بر اين مطلب علي]عليه السّلام[ شهادت داد. ابوبکر شاهد ديگري طلبيد و ]بار ديگر[ اُمّ اَيمَن بر اين مدّعا صحّه گذاشت. پس ابوبکر گفت: اي دختر رسول خدا! مي داني که در شهادت بايد دو مرد حضور داشته باشند، يا يک مرد و دو زن! [و اينک که تو شاهدانت يک مرد و يک زن هستند، پس شهادت ايشان پذيرفته نيست.

 در هر صورت چه هبه و چه ارث، متاسفانه دستگاه خلافت، فدک را به ناحق از حضرت زهرا سلام الله علیها غصب کرد.