درس هفتم: غیبت

درس هفتم: (کتاب آفتاب زندگانی)
غیبت
الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْب‏… ^(۱)
پرواپیشگان آنان اند که به نادیده ایمان دارند.
امام زمان علیه السلام از آغاز ولادت و نیز در دوران خردسالی چهره ای آشکار و شناخته شده در جامعه نبودند. همان گونه که در درس پنجم بیان شد افراد مورد اعتماد و شیعیان با اخلاص درآمد و شد به منزل امام عسکری علیه السلام گاهی خدمت آن حضرت می رسیدند اوضاع اجتماعی از آغاز امامت آن حضرت به گونه ای شد که به امر خدای بزرگ غیبت اختیار فرمود ^(۲) و به صورت چهره ای ناشناس در جامعه می زیست و به انجام تکالیف الاهی خود مشغول بود.
غیبت امام زمان علیه السلام به دو دوره تقسیم می شود: صغری (=کوتاه) و کبری (=بلند) دو غیبت امام مهدی علیه السلام در احادیث پیامبر اکرم و دیگر پیشوایان دین علیهم السلام به صراحت بیان شده است. امام صادق علیه السلام فرمود:
لِلْقَائِمِ غَیْبَتَانِ إِحْدَاهُمَا طَوِیلَهٌ وَ الْأُخْرَى قَصِیرَهٌ ^(۳)
قائم علیه السلام دو غیبت دارد که یکی طولانی است و یکی کوتاه.
غیبت صغری با امامت آن حضرت آغاز شد و به مدت ۶۹ سال یعنی تا سال ۳۲۹ ادامه یافت ^(۴) . پس از آن غیبت کبری آغازی شد که تا زمان ظهور آن حضرت ادامه خواهد داشت.
در سال های غیبت صغری آن حضرت نمایندگانی داشت که رابط بین امام و مردم بودند. آن ها نامه ها و سوالات و اموال و نذور مردم را به امام می رسانیدند و پاسخ آن حضرت را دریافت می کردند. این نمایندگان که چهار نفر بودند که به نواب اربعه (=نایبان چهارگانه) مشهورند. از نواب اربعه معجزات و کرامات فراوانی نقل و در تاریخ ثبت شده است. محل سکونت آن ها شهر بغداد بود و مدفن آن ها نیز همان جاست. اینک نام و ویژگی های مختصری از ایشان:
– جناب ابو عمرو، عثمان بن سعید عمروی ^(۵) (حدود سال ۲۶۵ ه.ق) که از آغاز امامت حضرت مهدی علیه السلام نایب آن حضرت و قبلا نیز وکیل امام هادی و امام عسکری علیهما السلام بوده است.
– جناب ابوجعفر، محمد بن عثمان عمروی (جمادی الاولی سال ۳۰۴ یا ۳۰۵) که قبلا نیز وکیل امام عسکری علیه السلام بوده است.
در تشرف گروه چهل نفری به محضر امام عسکری علیه السلام ^(۶) که توفیق دیدار امام مهدی علیه السلام نیز نصیب آن ها شد. نیابت این دو بزرگوار اعلام شده بود.
– جناب ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی (۱۸ شعبان ۳۲۶ ق) که آخرین نایب امام بود. شش روز قبل از درگذشت او امام در نامه ای (توقیع) ^(۷) فوت او و پایان دوره ی نیابت و آغاز غیبت کبری را اعلام فرمود. ^(۸)
اکنون بیش از هزار و صد سال از آغاز غیبت کبری می گذرد امام در این دوران نمایندگان خاص ندارد. مردم در مسائل دینی به راویان حدیث –یعنی دانشمندان علوم دین که فقیهان جامع الشرایط باشند- ارجاع شده اند. امام علیه السلام در توقیعی فرموده است:
وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَهُ فَارْجِعُوا فِیهَا إِلَى رُوَاهِ حَدِیثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِی عَلَیْکُمْ وَ أَنَا حُجَّهُ اللَّهِ عَلَیْهِم‏ ^(۹)
در پیش آمدهای نو به راویان حدیث ما مراجعه کنید؛ زیرا آنان حجت من بر شمایند و من حجت خدا بر آنها.
امام زمان علیه السلام اکنون با چهره ای ناشناس در جامعه به سر می برد در مراسم حج شرکت می کند در مجامع رفت و آمد دارد به هدایت افراد می پردازد؛ و از بی پناهان دستگیری می کند.
آری! امام مهدی علیه السلام هم چون خورشید پس ابر است ^(۱۰) که مردم از وجود و نور و حرارت و جاذبه ی او بهره می برند، هر چند که او را در ظاهر نبینند. مراجعه ی حضوری به آن آستان مقدس را ندارند؛ ولی به اذن خداوند متعال بسیاری از افراد به دیدار حضرتش موفق می شوند که در این زمینه وقایع مشهور و شور انگیز فراوانی وجود دارد.
خداوند! دشواری های دوران غیبت را بر ما آسان گردان و در ظهور آن حضرت شتاب فرما. آمین!
کنون می دانیم:
۱٫ امام عصر علیه السلم از آغاز امامت غیبت اختیار فرمود.
۲٫ دوران غیبت نخست شصت و نه سال بود و دوران غیبت دوم امام عصر علیه السلام تا زمان ظهور ادامه دارد.
۳٫ امام علیه السلام در دوران غیبت مثل خورشید پس ابر به مردم فایده می رساند.
۴٫ چهار نفر از بزرگان مورد اعتماد امر سفارت و وساطت امام زمان علیه السلام و مردم را در دوران غیبت کوتاه عهده دار بودند.
۵٫ مردم در دوران سخت غیبت بعد از نواب اربعه به راویان احادیث ائمه ارجاع شده اند.
پرسش های درس۷:
۱٫ نظر شما درباره ی این عبارت چیست؟ امام زمان علیه السلام از آغاز ولادت پر برکتشان چهره ی شناخته شده و آشکاری در جامعه ی خود بودند.
۲٫ دو دوره ی غیبت امام زمان علیه السلام را ذکر کنید و طول مدت هرکدام را بنویسید.
۳٫ آیا امام غایب برای مردم دوران غیبت فایده ای دارد؟
۴٫ اگر نمی توان در دوران غیبت به حضور امام زمان علیه السلام مشرف شد پس آن ها که به دیدار آن حضرت رسیده اند چگونه موفق شدند؟
______________________
۱٫ بقره/ ۵
۲٫ الغیبه/ ص۱۴۹ و ۱۵۰/ ح۶ و ۷
۳٫ الغیبه/ ص۱۷۰/ ح۱ و ۲
۴٫ برخی از دانشمندان شیعه از آن جهت که غیبت صغری را از آغاز تولد به حساب آورده اند، طول آن را ۷۴ سال دانسته اند.
۵٫ در لفظ عمرو واوی است که خوانده نمی شود، لذا عمروی، عمری تلفظ می گردد.
۶٫ در درس پنجم این مطلب بیان گردید.
۷٫ برای آشنایی بیشتر با این اصطلاح به درس ۱۵ مراجعه کنید.
۸٫ الاحتجاج/ ج۲/ ص۱۹۳
۹٫ کمال الدین/ص۴۸۴/ح۴٫ در پاسخ سوالات اسحاق بن یعقوب
۱۰٫ این تعبیر در باره حضرت مهدی از رسول اکرم می باشد. کمال الدین ص۲۵۳ ح۳