فضائل ماه مبارک رمضان – شب بیست و هشتم

معرفی بعضی دعاهای کوتاه ماه مبارک رمضان

از امام صادق علیه السلام نقل است که:
كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ عليهما السلام إِذَا كَانَ شَهْرُ رَمَضَانَ، لَمْ‏ يَتَكَلَّمْ‏ إِلَّا بِالدُّعَاءِ وَ التَّسْبِيحِ‏
وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ التَّكْبِيرِ، فَإِذَا أَفْطَرَ، قَالَ: اللَّهُمَّ إِنْ شِئْتَ أَنْ‏ تَفْعَلَ، فَعَلْتَ
الكافي (ط – دارالحديث) ؛ ج‏7 ؛ ص440
حضرت سجاد علیه السلام هنگامی که ماه رمضان فرا می رسید، سخنی نمی فرمودند مگر آن که دعا بود یا تسبیحات بود یا ذکر استغفار بود یا گفتن الله اکبر……
یعنی این قدر رغبت به ذکر و دعا داشتند.
در روایت دیگری امام صادق علیه السلام از قول پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند:
رَمَضَانُ‏ شَهْرُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى اسْتَكْثِرُوا فِيهِ‏ مِنَ التَّهْلِيلِ وَ التَّكْبِيرِ وَ التَّحْمِيدِ وَ التَّمْجِيدِ وَ التَّسْبِيحِ
بحار الأنوار (ط – بيروت) ؛ ج‏93 ؛ ص381
رمضان ماه خدا است پس در این ماه زیاد لا اله الا الله بگویید، زیاد الله اکبر بگویید، زیاد الحمدلله و سبحان الله بگویید.
در ماه مبارک دعا های کوتاهی سفارش شده است که برخی از این دعاها مربوط به تعقیبات نماز واجب است و برخی هم در همه ی اوقات سفارش شده است. پس چه خوب است این دعاهای کوچک را بعد از نماز که زمان استجابت دعا است ، بخوانیم:
1. دعای اول دعایی است که سید بن طاووس، بزرگ مردی که اکثر دعاهای ما از طریق ایشان نقل شده، در کتاب اقبال که از منابع اصلی و از ذخایر با ارزش دعاها در فرهنگ شیعه می باشد، آورده که باید در تعقیب همه نمازهای واجب در ماه رمضان این دعا را بخوانیم :
يا عَلِيُّ يا عَظِيمُ يا غَفُورُ يا رَحيمُ‏ انْتَ‏ الرَّبُّ الْعَظِيمُ، الَّذي لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْ‏ءٌ وَ هُوَ السَّميعُ الْبَصِيرُ، وَ هَذا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَ كَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ فَضَّلْتَهُ عَلَى الشُّهُورِ، وَ هُوَ الشَّهْرُ الَّذي فَرَضْتَ صِيامَهُ عَلَيَّ، وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضانَ، الَّذي انْزَلْتَ فيهِ الْقُرْآنَ، هُدىً لِلنّاسِ وَ بَيِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقانِ، وَ جَعَلْتَ فيهِ لَيْلَةَ الْقَدْرِ وَ جَعَلْتَها خَيْراً مِنْ الْفِ شَهْرٍفَيا ذَا الْمَنِّ و لا يُمَنُّ عَلَيْكَ، مُنَّ عَلَيَّ بِفَكاكِ رَقَبَتي مِنَ النّارِ، فيمَنْ تَمُنُّ عَلَيْهِ، وَ ادْخِلْني الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ يا ارْحَمَ الرَّاحِمِينَ.
الإقبال بالأعمال الحسنة (ط – الحديثة) ؛ ج‏1 ؛ ص80

2. دعای دوم از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم دعایی نقل شده که ۱۴ جمله‌کوتاه دارد و این ۱۴ جمله یک دعا در مورد یکی از مشکلات مسلمانان است و تحقق همه این دعاها در زمان ظهور امام زمان علیه السلام خواهد بود. پیامبر فرمودند که هرکس بعد از نمازهای واجب این دعا را تلاوت کند خداوند گناهان او را تا روز قیامت خواهد بخشید:
اللَّهُمَّ أَدْخِلْ‏ عَلَى‏ أَهْلِ‏ الْقُبُورِ السُّرُورَ اللَّهُمَّ أَغْنِ كُلَّ فَقِيرٍ اللَّهُمَّ أَشْبِعْ كُلَّ جَائِعٍ اللَّهُمَّ اكْسُ كُلَّ عُرْيَانٍ اللَّهُمَّ اقْضِ دَيْنَ كُلِّ مَدِينٍ اللَّهُمَّ فَرِّجْ عَنْ كُلِّ مَكْرُوبٍ اللَّهُمَّ رُدَّ كُلَّ غَرِيبٍ اللَّهُمَّ فُكَّ كُلَّ أَسِيرٍ اللَّهُمَّ أَصْلِحْ كُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِينَ اللَّهُمَّ اشْفِ كُلَّ مَرِيضٍ اللَّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنَا بِغِنَاكَ اللَّهُمَّ غَيِّرْ سُوءَ حَالِنَا بِحُسْنِ حَالِكَ اللَّهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّيْنَ وَ أَغْنِنَا مِنَ الْفَقْرِ- إِنَّكَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ.
بحار الأنوار (ط – بيروت) ؛ ج‏95 ؛ ص120

3. دعای سوم دعایی است که از آن تعبیر به دعای حج می کنند و امام صادق و امام کاظم علیهما السلام فرمودند که بعد از هر نماز واجب این دعا را بخوانید که در ابتدای دعا از خدای متعال تقاضای توفیق حج و زیارت قبر پیغمبر را دارید:
اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي‏ حَجَ‏ بَيْتِكَ‏ الْحَرَامِ‏ فِي عَامِي هَذَا وَ فِي كُلِّ عَامٍ مَا أَبْقَيْتَنِي فِي يُسْرٍ مِنْكَ وَ عَافِيَةٍ وَ سَعَةِ رِزْقٍ وَ لَا تُخْلِنِي مِنْ تِلْكَ الْمَوَاقِفِ الْكَرِيمَةِ وَ الْمَشَاهِدِ الشَّرِيفَةِ وَ زِيَارَةِ قَبْرِ نَبِيِّكَ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ فِي جَمِيعِ حَوَائِجِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ فَكُنْ لِي اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ فِيمَا تَقْضِي وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِي لَا يُرَدُّ وَ لَا يُبَدَّلُ أَنْ تَكْتُبَنِي مِنْ حُجَّاجِ بَيْتِكَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ الْمَشْكُورِ سَعْيُهُمُ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ الْمُكَفَّرِ عَنْهُمْ سَيِّئَاتُهُمْ وَ اجْعَلْ فِيمَا تَقْضِي وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِيلَ عُمُرِي فِي طَاعَتِكَ وَ تُوَسِّعَ عَلَيَّ رِزْقِي وَ تُؤَدِّيَ عَنِّي أَمَانَتِي وَ دَيْنِي آمِينَ رَبَّ الْعَالَمِين‏
إقبال الأعمال (ط – القديمة) ؛ ج‏1 ؛ ص24

4. دعای چهارم که حضرت صادق علیه السلام دستور داده اند که در هر شب از شب‌های ماه مبارک رمضان این دعا را بخوانید و هر کسی این کار را بکند گناه ۴۰ سالش آمرزیده می شود:
اللَّهُمَّ رَبَ‏ شَهْرِ رَمَضَانَ‏ الَّذِي‏ أَنْزَلْتَ فِيهِ الْقُرْآنَ، وَ افْتَرَضْتَ عَلَى عِبَادِكَ فِيهِ الصِّيَامَ، وَ ارْزُقْنِي حَجَّ بَيْتِكَ الْحَرَامِ، فِي عَامِي هَذَا وَ فِي كُلِّ عَامٍ، وَ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الْعِظَامَ، فَإِنَّهُ لَا يَغْفِرُهَا إِلَّا أَنْتَ، يَا عَظِيمُ‏
المزار الكبير (لابن المشهدي) ؛ ؛ ص628

5. دعای پنجم ازامام جواد علیه السلام نقل شده که ایشان فرموده اند: در هر وقتی از شب و روز ماه مبارک رمضان توانستی این دعا را بخوان. در ابتدا تسبیحات کفته و خدا را تمجید کنید و بعد صلوات بر محمد و آل محمد علیهم السلام بفرستید و سپس چنین بگویید:
يَا ذَا الَّذِي‏ كَانَ قَبْلَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ ثُمَّ خَلَقَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ ثُمَّ يَبْقَى‏ وَ يَفْنَى‏ كُلُّ شَيْ‏ءٍ يَا ذَا الَّذِي لَيْسَ‏
فِي السَّمَاوَاتِ الْعُلَى وَ لَا فِي الْأَرَضِينَ السُّفْلَى وَ لَا فَوْقَهُنَّ وَ لَا بَيْنَهُنَّ وَ لَا تَحْتَهُنَّ إِلَهٌ يُعْبَدُ غَيْرُهُ لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً لَا يَقْدِرُ عَلَى إِحْصَائِهِ إِلَّا أَنْتَ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَاةً لَا يَقْدِرُ عَلَى إِحْصَائِهَا إِلَّا أَنْت‏
إقبال الأعمال (ط – القديمة) ؛ ج‏1 ؛ ص187

6. دعای ششم که مرحوم شیخ کلینی این دعا را از محمد بن عیسی از یکی از ائمه صالحین نقل کرده است و چه بسا که این دعا از چند امام روایت شده باشد . مثلاً در زمان حضرت رضا علیه السلام اللهم کن لولیک علی بن موسی الرضا خوانده می شده و الان در زمان امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف اللهم کن لولیک الحجة بن الحسن خوانده می شود.
در این دعا ، شش درخواست درباره امام زمان می کنیم و این دعا مخصوص شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان است اما بهتر است که ما در کل ماه رمضان و در همه عمر بعد از حمد و صلوات دعا را تلاوت کنیم. در همه نقل ها داخل دعا صلوات ندارد و در بیرون دعاست، اما هرجا بفرستیم مشکلی ندارد.
مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى بِإِسْنَادِهِ عَنِ الصَّالِحِينَ علیهم السلام قَالَ: تُكَرِّرُ فِي لَيْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ هَذَا الدُّعَاءَ سَاجِداً وَ قَائِماً وَ قَاعِداً وَ عَلَى كُلِّ حَالٍ وَ فِي الشَّهْرِ كُلِّهِ وَ كَيْفَ أَمْكَنَكَ وَ مَتَى حَضَرَكَ مِنْ دَهْرِكَ تَقُولُ بَعْدَ تَحْمِيدِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ الصَّلَاةِ عَلَى النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله و سلم اللَّهُمَّ كُنْ لِوَلِيِّكَ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ فِي هَذِهِ السَّاعَةِ وَ فِي كُلِّ سَاعَةٍ وَلِيّاً وَ حَافِظاً وَ نَاصِراً وَ دَلِيلًا وَ قَائِداً وَ عَوْناً وَ عَيْناً حَتَّى تُسْكِنَهُ أَرْضَكَ طَوْعاً وَ تُمَتِّعَهُ فِيهَا طَوِيلًا
الكافي (ط – الإسلامية) ؛ ج‏4 ؛ ص162

يكى از ائمّه عليهم السّلام فرمود: در شب بيست و سوّم ماه رمضان مكرّر در حال سجده و ايستاده و نشسته و به طور كلّى در هر حال كه هستى و نيز در كلّ اين ماه و در طول عمرت به هر صورت كه ممكن شد، و هر گاه كه در طول عمرت به يادت آمد، اين دعا را مكرّر بخوان. به اين صورت كه بعد از حمد و ستايش خداوند متعال، و صلوات بر پيامبر اكرم حضرت محمّد صلّى اللَّه عليه و آله بگو:
خدايا، در اين لحظه و در تمام لحظات، سرپرست و نگاهدار و راهبر و يارى گر و راهنما و ديدبان ولىّ‏ات حضرت حجّة بن الحسن كه درودهاى تو بر او و بر پدرانش باد باش، تا او را به صورتى كه خوشايند اوست و همه از او فرمانبرى مى‏نمايند ساكن زمين گردانيده، و مدّت زمان طولانى در آن بهره ‏مند سازى.

در بعضی از نقل ها به ویژه در نقل های اولیه یک عبارت هفتم ” و عونا ” هم دارد.
مرحوم آیت الله خویی فرموده بودند که من چهل سال است که در قنوت نمازم این دعا را تلاوت می کنم یعنی مرجعی که بر همه دعاها تسلط دارد این دعا را بر بقیه ترجیح داده و در قنوت همه نمازهایش خوانده است.
لذا از تلاوت این دعا که عنایات امام زمان را شامل حال ما می کند و دعای آن حضرت را بر ما جاری می‌کند غافل نباشید.
خدا یا امر فرج امام زمان را برسان و ما را به دعاهای ماه مبارک رمضان موفق بگردان.