اماكن زيارتى منتسب به امام زمان عليه السلام / مسجد كوفه / على اكبر مهدى پور
اشاره
مسجد اعظم كوفه يكى از كهنترين اماكن زيارتى منتسب به حضرت بقية اللَّه عليه السلام مىباشد.
مركز قضاوت، محل نصب منبر، محل تاسيس كلاسهاىآموزش قرآن و محل اقامهى نماز جمعه و جماعت آن حضرت در عهد ظهور مىباشد.
مسجد كوفه در اصل بسيار گسترده بود. مهدى موعود عليه السلام به هنگام ظهور آن را منهوم كرده، به پايههاى نخستين برمى گرداند و سه مسجد ديگر در كنار آن بنياد مىنهد.
سيماى مسجد كوفه از منظر، آيات، روايات. حوادث تاريخى و تشرف نيك بختان به محضر آن كعبه مقصود، در اين نوشتار در حد توان ترسيم گشته است.
مركز دادرسى آن امام نور در هنگامهى ظهور
روزگارى مسجد اعظم كوفه مركز داورى و دادرسى مولاى متقيان امير مومنان عليه السلام بود به هنگام ظهور نيز مركز داورى و دادرسى فرزند برومنداش حضرت بقية اللَّه عليه السلام خواهد بود.
1. ششمين امام نور در اين رابطه مىفرمايد:
دارُ مُلِكِه الكُوفَةُ وَ مَجلِسُ حُكمِهِ جامِعُها.(1)
مركز حكومت او، كوفه، و مركز قضاوت و دادرسى او مسجد اعظم كوفه مىباشد.
پايگاه تبليغاتى امام زمان عليه السلام
روزگارى شيفتگان خاندان عصمت و طهارت در مسجد اعظم كوفه پيروان منبر امير بيان، مولاى متقيان عليه السلام گرد آمده، از بيانات درُر بارش كسب نور مىكردند(2)، در هنگامى ظهور نيز در پيرامون منبر آخرين امام نور گرد آمده از سخنان گهر بارش فيض مىبرند.
2. امام صادق عليه السلام در اين رابطه مىفرمايد:
كأنّى اَنظُرُ اِلىَ القائِمِ عَلى مِنبَر الكُوفَةِ وَ حَولَهُ اصحابُهُ، ثَلاثُ مائَة و ثَلاثَة عَشَرَ رَجُلا عِدَّةَ اهلِ بَدر، وَ هُم اَصحابُ الألوِيَة، و هُم حُكّامُ اللَّهِ فى أرضِهِ عَلى خَلقِهِ.(3)
گويى به سوى قائم عليه السلام مىنگرم كه بر فراز منبر مسجد كوفه قرار گرفته، تعداد 313 تن ياراناش در اطراف او حلقه زدهاند. كه پرچم داران و فرمان روايان خداوند برفراز گيتى در ميان بندگان خداىاند.
3. امام باقر عليه السلام در همين رابطه مىفرمايد:
يَدُخُل المَهدَىُّ عليه السلام الكوفُوفَة وَ بها ثَلاثُ رايات قَد اضطَرَبَت، فَيَصطفّوُا لَهُ و يَدخُلُ حَتّى يَاتِىَ المِنبَرَ، فَيخطُبُ فَلا يَدرىِ النّاسُ ما يَقوُلُ مِنَ البُكاء.(4)
مهدى عليه السلام وارد كوفه مىشود سه گروه درگير در يك صف براى او گرد آيند، او بر فراز منبر قرار گرفته، خطبه مىخواند، مردم آن قدر اشك شوق مىريزد كه متوجه سخنان او نمىشوند.
4. ابان بن تغلب گويد: در محضر امام صادق عليه السلام در ناحيهى كوفه بودم. در سه نقطه پياده شدند و در هر نقطه دو ركعت نماز گزاردند، در توضيح آن سه نقطه فرمودند: يكى از آنها محل قبر امير الؤمنان عليه السلام و ديگرى محل نهادن سر مقدس امام حسين عليه السلام بود، اما سّومى:
و الثّالِثُ مَوضِعُ القائِمِ عليه السلام.(5)
سومى محل منبر حضرت قائم عليه السلام بود.
ستاد اقامه جمعه و جماعت حضرت بقية اللَّه عليه السلام
روزگارى مسجد كوفه محل برگزارى جمعه و جماعت مير هدايت، شاه ولايت، حضرت على عليه السلام بود، روزگارى بس دراز نيز محل اقامهى جمعه و جماعت آخرين سفير الهى خواهد بود.
5. اميرمؤمنان عليه السلام در يك خطبهى طولانى به تفصيل از ويژگيهاى مسجد كوفه سخن گفته مىفرمايد:
اى اهل كوفه خداوند به شما نعمتهايى عطا فرموده كه به هيچ كس عطا نكرده است. از برترى محل برگزارى نماز شما اين است كه اينجا خانهى آدم، خانهى نوح، خانهى ادريس، عبادتگاه حضرت ابراهيم خليل و عبادتگاه برادرم حضرت خضر عليه السلام بود و امروزه محل عبادت و مناجات من است.
سپس در ادامه فرمود:
وَلَيأتِيَنَّ عَلَيهِ زَمان يَكوُنُ مُصَلَّى المَهدَىّ عليه السلام مِن وُلدى و مُصَلّى كُلِّ مؤمِنٍ. و لا يَبقى عَلىَ الاَرضِ مُؤمِنٌ اِلاّ كانَ بهِ، او حَسنَّ قَلبُهُ اِلَيه.(6)
براى مسجد كوفه زمانى فرا مىرسد كه محل برگزارى نماز حضرت مهدى عليه السلام از تبار من، محل عبادت هر مؤمن مىشود. هيچ مؤمنى در روى زمين نمىماند جز اين كه به اين مسجد بيايد، يا قلب اش براى اين مسجد پربزند.
6. اميرمؤمنان عليه السلام گشت و گزارى در سرزمين فعلى نجف داشتند، از توسعهى روز افزون كوفه صحبت كردند و فرمودند:
در سرزمين حيره(7) مسجدى با 500 در ساخته مىشود كه نمايندهى حضرت قائم عليه السلام در آن نماز مىگذارد، زيرا مسجد كوفه براى آنها گنجايش نخواهد داشت.
و در آن دوازده امام عادل، امامت مىكند.
راوى پرسيد: آيا مسجد كوفه گنجايش آن همه جمعيت را مىخواد داشت؟
فرمود:
تُبنى لَهُ اَربَعُ مَساجِدَ، مَسجِدُ الكوُفَةِ اَصغَرُها و هذا و مَسجِدان فى طَرَفىِ الكُوفَة مِن هذَا الجانَبَ.(8)
براى آن حضرت چهار مسجد ساخته مىشود كه مسجد كوفه كوچكترين آنها خواهد بود، و اين مسجد (مسجد حيره با 500 در) و دو مسجد در دو طرف كوفه، از اين سمت. (با دست مبارك اشاره فرمودند به سوى بصره و نجف).
7. امام صادق عليه السلام در اين رابطه مىفرمايد:
اذا قامَ قائَمُ آلِ مُحمّدٍ عليه السلام بَنى فى ظَهرِ الكُوفَة مَسجِداً لَهُ اَلفُ بابٍ، و اتّصَلَت بُيُوتُ اَهلِ الكوُفَةِ بِنَهرى كربَلا.(9)
هنگامى كه قائم آل محمد عليه السلام قيام كند در پشت كوفه مسجدى تاسيس مىكند كه 1000 در دارد و خانههاى كوفه به دو رود كربلا متصل مىشود.
توسعهى مسجد اعظم كوفه
نخستين بنيانگذار مسجد كوفه حضرت آدم عليه السلام مىباشد و در گذشته خيلى وسيعتر از ساختمان فعلى آن بوده است.
8. اميرمؤمنان عليه السلام در مقابل درب مسجد مىايستاد. تيرى در چلّهى كمان نهاده پرتاب مىكرد، تير در ميان خرما فروشها مىافتاد، مىفرمود:
تا آنجا جز و مسجد بوده است و مىفرمود:
قَد نَقَصَ مِن اساسِ المِسجِدِ مِثلُ ما نَقَصَ فى تَربيعهِ.(10)
از اساس مسجد به مقدارى كم از مربّع شدن آن كاسته، كم شده است.(11)
9. حذيفة بن يمان گويد:
به مقدار 12000 ذراع از مساحت آن كم شده است.(12)
10. مفضل گويد: در محضر امام صادق عليه السلام بودم، هنگامى كه در آخر بازار سرّاجها، به طاق زيّاتين رسيديم، از اسب پياده شد و به من فرمود:
انِزِل، فَاِنَّ هذا الموَضِعَ كانَ مَسجَدَ الكوُفَةِ الَاوَّلر الَّذى خَطّهُ آدَمُ عليه السلام و اَناَ اكرَهُ اَن اَدخُلَهُ راكِباً.(13)
پياده شو، زيرا اينجا جز و نخستين مسجد كوفه است كه حضرت آدم عليه السلام آن را طرح ريزى كرده بود، من دوست ندارم كه سواره وارد شوم.
پرسيدم: چه كسى آن را تغيير داد؟
فرمود: نخستين دگرگونى آن در هنگامهى طوفان رخ داد، سپس كسان كسرى،(14) بعداً نعمان(15) و بعدها زياد (ابن ابيه) آن را تغيير دادند.
11. سابق بربرى گويد: ديدم كه اميرمؤمنان عليه السلام مسجد كوفه را وجب به وجب تا طاق زياتها بنياد نهاد.(16)
و اين دقيقا منطبق مىشود با آخر بازار سراجها كه در حديث پيشين از امام صادق عليه السلام نقل كرديم.
12. امام صادق عليه السلام فرمود:
اِنَّ القائِمَ عليه السلام اِذا اقامَ رَدَّ البَيتَ الحَرامَ الى اساسَه، وَ رَدَّ مسجدَ رسُولِ اللهَ صلّى اللهُ عليه وآله وسلّم الى اساسِهِ، و رَدَّ مسجِدَ الكوُفَة الى اساسهِ.(17)
13. امام باقر عليه السلام در فرازى از يك حديث طولانى مىفرمايد:
اذا قامَ القائِمُ عليه السلام دَخَلَ الكوُفَةَ و امَرَ يهدَم المَساجِدِ الاَربَعَةِ حَتّى يَبلُغَ اَساسَها.(18)
هنگامى كه قائم عليه السلام قيام كند وارد كوفه مىشود و فرمان مىدهد كه چهار مسجد را ويران كنند تا به پايههاى نخسين برگردد.
14. اميرمؤمنان عليه السلام در مسجد كوفه خطاب به مسجد كوفه فرمود:
واى بر كسى كه ترا ويران كند واى بر كسى كه مقدمات ويرانى ترا فراهم سازد واى بر كسى كه ترا با آجر بسازد و قبلهى حضرت نوح را تغيير دهد.
و در پايان فرمود:
طوُبى لِمَن شَهِدَ هِدمَكَ مَعَ قائِمِ اَهلِ بَيتى، اُولئكَ خَيارُ الاُمَّةِ مَعَ اَبرارِ العَترةِ.(19)
خوشا به حال كسى كه ويران كردن ترا در حضور قائم اهل بيت من درك كند. آنان برگزيدگان امت در محضر نيكان عترت هستند.
در اين حديث شريف از دگرگون شدن قبلهى حضرت نوح عليه السلام گفت و گو شده، در اين رابطه علامه مجلسى (طاب ثراه) تحقيق بسيار ارزشمندى داردند، علاقهمندان به دائرة المعارف بزرگ بحار مراجعه فرمايند.(20)
15. اميرمؤمنان عليه السلام در حديث ديگرى در اين رابطه مىفرمايد:
اما اِنَّ قائمَنا اِذا قامَ كسَرَهُ و سَوّى قِبلَتَهُ.(21)
چون قائم ما عليه السلام قيام كند، مسجد كوفه را در هم مىكوبد و قبلهى آن را صلاح مىفرمايد.
كلاسهاى قرآن در مسجد كوفه
در احاديث فراوانى از تاسيس پايگاههاى آموزش قرآن در مسجد كوفه بحث شده كه به چند نمونه از آنها اشاره مىشود:
16. امام صادق عليه السلام مىفرمايدك
كيفَ اَنتُم لَو ضَرَبَ اَصحابُ القائِمِ عليه السلام الفَطيطَ فى مَسجِدِ كوُفانَ، ثُمَّ يُخرَجُ اِلَيهِمُ المِثالُ المُستَأنَفُ، اَمرٌ جَديدٌ عَلَى الَرَبِ شَديدٌ.(22)
چگونه خواهيد بود هنگامى كه اصحاب قائم عليه السلام در مسجد كوفه خيمه زده، (قرآن را) به شيوهى جديد عرضه مىدارند، شيوهاى تازه كه (آموزش و يا پذيرش آن) بر عرب دشوار است.
منظور از شيوهى جديد آموزش قرآن به ترتيب نزول آيات است، چنان كه در احاديث ديگر به آن اشاره شده:
17. اميرمؤمنان عليه السلام در اين رابطه مىفرمايد:
كَاَنّى اَنظُرُ اِلى شيعَتنا بمسجِدِ الكُوفَةِ، قَد ضَرَبُوا الفَساطيطَ يُعَلّموُنَ النّاسَ القُرانَ كَما اُنزِلَ.(23)
يار صفحه
(1) بحار الانوار، ج 53، ص 11.
(2) سيد رضى (متوفاى 406 ه.ق) گزيدهاى از خطبههاى امير مومنان عليه السلام برفراز منبر مسجد كوفه را در كتاب بى نظير (نهج البلاغه) گرد آورده است.
(3) بحار الانوار، ج 52، ص 326؛ تاريخ الكوفه، ص 100.
(4) روضة الواعظين، ج2، ص 263؛ كشف الغّمه، ج 2، ص 463.
(5) بحار الانوار، ج 100، ص 246؛ فرحة الغرىّ، ص 21؛ كامل الزيارات، ص 34.
(6) من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 150؛ امالى شيخ صدوق، ص 189؛ روضة الواعظين، ج 2، ص 337؛ وسائل الشيعه، ج 5،ص 257.
(7) شهرى بود در سرزمين فعلى نجف به فاصلهى سه ميل از كوفه (معجم البلدان، ج 2، ص 328).
(8) تهذيب الاحكام، ج 3، ص 254؛ تاريخ الكوفة، ص 99.
(9) ارشاد شيخ مفيد. ج 2، ص 380؛ غيبت شيخ طوسى، ص 468؛ اثبات الهداة، ج 3، ص 515؛ كشف الغمة، ج 2. ص 464؛ الصراط المستقيم، ج 2، ص 253، بحار الانوار، ج 52، ص 330؛ اعلام الورى، ج 2، ص 287؛ الخرائج و الجرائح، ج 3، ص 1176.
(10) كافى، ج 3، ص 492؛ بحار الانوار، ج 100، ص 398.
(11) منظور اين است كه مسجد كوفه به صورت مربع بوده، به قدرى از آن كم شده كه اكنون به صورت مستطيل در آمده است.
(12) المزارالكبير، ص 129؛ بحار الانوار، ج 100، ص 396.
(13) كافى، ج 8، ص 234؛ تهذيب الاحكام، ج 3، ص 255؛ الفقيه، ج 1، ص 148تفسير عياشى. ج 2، ص 144؛ وسائل الشيعه، ج 5، ص 255؛ مستدرك وسائل، ج 3، ص 400؛ بحار الانوار، ج 11، ص 331؛ ج 100، ص 386؛ تفسير برهان، ج 5، ص 130.
(14) كسرى به سلاطين ايران گفته مىشد.
(15) منظور از نعمان، (نعمان بن منذر) است. (مرآة العقول، ج 26، ص 296).
(16) بحار الانوار، ج 34، ص 352.
(17) تهذيب الاحكام، ج 5، ص 452.
(18) غيبت شيخ طوسى، ص 475؛ منتخب الانوار المضيئه، ص 194؛ اثبات الهداة، ج 3، ص 517؛ بحار الانوار، ج 52، ص 333؛ ج 83، ص 353؛ ج 104، ص 332.
(19) غيبت شيخ طوسى، ص 473، اثبات الهداة، ج 3 ص 516؛ بحار الانوار، ج 52، ص 332.
(20) بحار الانوار، ج 100، ص 434 – 431.
(21) غيبت نعمانى، ص 318؛ بحار الانوار، ج 52، ص 364؛ ج 92، ص 59.
(22) غيبت نعمانى، ص 319؛ بحار الانوار، ج 52، ص 365.
(23) غيبت نعمانى، ص 318، بحار الانوار، ج 52. ص 364.
ثبت دیدگاه